TEMEL GEOMETRiK ÇiZiMLER VE UYGULAMALARI

Çizgi ve Norm Yazı Uygulamaları
1. Teknik Resmin Gereği ve Önemi
Çizilen  resimler; eşya, manzara veya hayal gücündeki anlatımları çizenin zevk ve
anlayışına göre ifade ediyorsa sanat resmi olarak  tanımlanır. Resimler, eğer önceden
belirlenmiş kurallar ve metotlar kullanılarak grafik olarak çizilmişse endüstriyi ilgilendiren
bir resim türü ortaya çıkar.


Teknik resim, teknik elemanların üretim yapabilmeleri için anlatmak istedikleri teknik
özelliklerin biçim ve ölçülerini belirtmede kullandıkları çizgisel anlatım diline denir.
Başka bir deyişle teknik resim, bir parçanın yapımı için gerekli olan bütün bilgileri
eksiksiz olarak taşıyan resimlerdir.


Üretimi yapılması istenen parçanın kesin ölçülerini alabilmek için o parçanın teknik
resim kurallarına uygun olarak çizilmesi, ölçülendirilmesi ve parçanın özellikleri üzerinde
harf ve rakamlarla belirtilmesi gerekir. Bu sebeple teknik resim, tanımladığı parçayı teknik
resim kurallarına uygun olarak eksiksiz ifade etmelidir.
Teknik resim, üretimi düzenlemesi yanında hesaplamaları da kolaylaştırıcı bir
unsurdur.

Teknolojinin yakından takip etmek için gerekli iletişim ve anlaşma vasıtalarının
kullanıldığı günümüzde ortak anlaşma araçlarının en önemlisi teknik resimdir. Zira teknik
resim, dil ve ülke farkı gözetmeksizin teknik elemanların birbirleriyle anlaşabilmesi
amacıyla kullanılan uluslararası ortak bir grafik dili olarak özellikle üretimde çeşitli
konularda işlerin hızlı yapılabilmesi, herkesin aynı şeyi kullanabilmesi, düzenli üretim
yapılabilmek için aynı standardı sağlaması açısından önemlidir.
Teknik resmi istenen düzeyde çizebilmek için kullanılması gereken araç ve gereçler
vardır. Bunlar aşağıda sıralanmıştır.
ÖĞRENME FAALiYETi-1

 Çizim masası
Üzerine resim çizilecek kâğıdın tutturulduğu masalardır. Yüzeyi ve kenarları
düzgün, köĢeleri de 90° olmalıdır. Günümüzde ıhlamur, kavak, plastik, cam gibi
malzemelerden ve genellikle ekonomik veya profesyonel model olarak üretilmektedir

                                                                           Resim 1.1: Resim masaları

 Cetveller
T cetvelleri: Teknik resimde en çok kullanılan araç, T cetvelidir. T cetveli çoklukla
yatay, eğik ve birbirine paralel çizgilerin çizilmesinde kullanılır. Ayrıca gönyelerle yapılacak
çizimlerde gönyelere kılavuzluk eder.
T cetvelin baĢ kısmı, resim masasının sol kenarına dayandırılarak sol el ile aĢağı
yukarı hareket ettirilir (Resim 1.2).

                                                                           Resim 1.2: T cetveli

                                                                                Resim 1.3: 45

T cetveli ve gönyenin konumları çizgi çizilecek yere kesin olarak getirilmiş ise çizgi,
sağ elle çizilir. Çizgi çizilirken kurşun kalem, çizim doğrultusunda 60° ve kendinizden
uzaklaşacak şekilde biraz öne doğru tutulur. Çizgi çizildikten sonra sol elin iki parmağı, T
cetvelini oynatmadan gönyeyi istenilen yere kaydırıp tutar ve sağ elle tekrar çizgi çizilir.
Gönyenin ufak hareketleri daima sol elle yapılır. Sağ el, çizim için bulunduğu durumu
bozmaz ve gönye sol elle istenilen yere getirilir getirilmez hemen çizgiyi çizer.
 Ölçü cetvelleri
Ölçü cetvelleri, uzunlukların ölçülmesinde ve bir yerden başka bir yere taşınmasında
kullanılır. Bu nedenle çizilmiş resimleri okuyacak veya yeniden resim çizecek teknik
elemanların en çok  kullandıkları araçlardan biridir. Ölçü cetvellerinin bir kenarı milimetre
diğer kenarı da 1/2 milimetre bölüntülüdür (Resim 1.4).

                                                                 Resim 1.4: Ölçü cetvelleri
 Açıölçer (iletki)
Açıların ölçülmesi için ve gönyelerle çizilmesi olanaksız olan 0° - 180° arasındaki
veya 0° – 360° arasındaki açıların işaretlenmesi için kullanılan bir araçtır. İletkilerde
bölüntülerin gayet hassas ve belirgin olması gerekir (Resim 1.5).6

                                                                                     Resim 1.5: Açıölçerler
 Eğri cetvelleri (Pistoleler)
Pergelle çizilemeyen eğriler, eğri  cetvelleri ile çizilir. Eğri cetvelleri birbirine ekli
değiĢik eğrilerden meydana gelir (Resim 1.6).

                                                                  Resim 1.6: Eğri cetveller
 Paralel cetvel (Gerçiz)
Genellikle resim masalarının bir aparatı  olarak kullanılan ve iki ucundaki
makaralardan geçirilen iplerle masa üzerine bağlanan bir cetvel türüdür (ġekil 1.1).
ġekil 1.1: Paralel cetvel7
 Pergel
Daire ve yay çizimi ile bir ölçünün bir yerden başka bir yere taşınıp işaretlenmesinde
veya belli bir ölçünün birkaç defa tekrarlanarak işaretlenmesinde kullanılır (ġekil 1.2).
a. Normal pergel
b. Ġğne uçlu pergel
c. Uzatma ayağı
d. Mürekkep çizim ucu
e. Tirlin
 Şablonlar
 Daire ve yay Ģablonları: Belirli ölçülerde daire ve yay çizmek için
kullanılan Ģablonlardır (Resim 1.7).
a) Daire Şablonu b) Yay Şablonu

                                                          Resim 1.7: Şablon çeşitleri
 Elips Şablonları: İzometrik, dimetrik, trimetrik perspektif, açı ve
ölçülerin çiziminde kullanılır
Resim 1.8: İzometrik elips şablonu
 Yazı Şablonu: Standart harflerin ve rakamların cins ve büyüklüklerine
göre mika üzerine delinmesiyle yapılmış şablonlardır. Standart, düzgün
ve temiz bir yazı için kullanılır
 Sembol  Şablonları: Her meslek grubuna özel olarak imal edilen ve o
mesleğe özgü sembollerin bulunduğu şablondur (Resim1.10).

 Kalemler
 Kurşun kalemler:  Teknik resmin çizilmesinde ve yazıda kullanılan
dereceli siyah kurşun kalemler, grafit tozunun değiĢik oranlarda bağlayıcı
maddelerle karıştırılması sonucu istenilen sertlikte ve tonda yapılabilir.
Sertlik dereceleri, üzerlerine yazılan harf ve rakamla belirtilir.

o Sert kalemler: İngilizce hard (sert) kelimesinin ilk harfi ile ifade
edilir. Sertlik derecesini ifade eden rakamlar harfin soluna konur

o Yumuşak  kalemler: İngilizce  black (siyah) kelimesinin ilk harfi
ile ifade edilir. Harfin soluna konulan rakamlar büyüdükçe
yumuĢaklığı artar (2B, 3B,4B…).

o Orta  sertlikte kalemler:  HB ve İngilizce  firm  (dolgun)
kelimesinin ilk harfi ile ifade edilir.

 Takma uçlu (versatil) kalemler: 0,3 - 0,5 - 0,7 - 0,9 mm kalınlığındaki
grafit uçların bir boru içinden geçirilmesiyle oluĢturulan kalemlerdir.
Genellikle aynı kalınlıkta çizgi çizilebildiği için tercih  edilir. Çizimin
özelliğine göre bu kalemlerden uçları B, HB ve F sertliklerinde olanlar
tercih edilmelidir.



 Teknik  çizim kalemleri: Genellikle proje çalıĢmalarında bu kalemlere özel
mürekkep ile kullanılan, aydınger  kâğıda aynı kalınlıkta yazıp çizebilen
kalemlerdir. Bu kalemleri üreten firma “Rapido” adıyla üretmekte ve bu Ģekilde
isimlendirilmektedir.
Teknik çizim kalemleri kullanılırken  kalem dik tutulmalı ve çizim yapılan
cetvel hafif yükseltili olmalıdır

 Silgi: KurĢun kalem ve mürekkeple resimler çizilirken hataların giderilmesi ve
temizlenen kısımda iz bırakılmaması için dikkatlice silinmesi veya kazınması
gerekir. Önemli olan resmin önce iz bırakmayacak kadar ince ve hafif çizgilerle
çizilmesidir. Fakat yine de hata yapılmıĢsa silinecek çizginin cinsine göre farklı
sertlikte beyaz silgi kullanılmalıdır.

Standart Kâğıt Ölçüleri
1.1.2.1.Teknik Resimde Kullanılan Kâğıtlar
Teknik resimde kullanılan kâğıtlar çizilecek resmin cinsine ve kullanılacağı yere göre
seçilir. Genel olarak kullanılan kâğıtlar beĢ gruba ayrılır:
 Saydam olmayan  resim  kâğıdı: Beyaz renkte, sert ve yırtılmaya karĢı
dayanıklı  kâğıtlardır. KurĢun kalemle iyi çizim yapılmasına imkân veren, iz
bırakmadan silinebilen kâğıtlardır.
 Aydınger: Bu  kâğıtlara genellikle kopyası çıkarılarak çoğaltılacak resimler
çizilir. Genellikle saydam olmayan resim kâğıdına kurĢun kalemle çizilen resim,
aydıngere kopya edilir. Bu yüzden aydınger  kâğıtları alttaki resmi en ince
ayrıntısına kadar gösterecek saydamlıkta olmalıdır. Bu  kâğıtlara ozalit
kopyalarını daha iyi çıkması sebebiyle genellikle çini mürekkebi ile çizim
yapılır.
 Ozalit  kâğıdı: Aydıngere çizilmiĢ resimlerin en ucuz ve en fazla kullanılan
çoğaltma metodu ozalit  kâğıdına çıkarılan kopyalardır. Ozalit  kâğıtları, bir
yüzüne ıĢığa karĢı hassas özel madde sürülmüĢ kâğıtlardır.
 Fotokopi  kâğıtları: Teknik resimler, fotokopileri alınarak da çoğaltılabilir.
Fotokopinin ozalit kopyaya üstünlüğü, resimlerin aydınger  kâğıdına çizilme
zorunluluğu olmamasıdır.
 Milimetrik kâğıt: Üzerlerine herhangi bir renkte milimetrik taksimat basılmıĢ
kâğıtlardır. Genel olarak grafiklerin veya krokilerin çizilmesinde kullanılır.11
1.1.2.2. Kâğıt Ölçüleri
Teknik resimde kullanılan standart kâğıt ölçüleri, A serisi formalarıdır. Resim
kâğıtları, tam ölçüsünde veya resim masalarına yapıştırma payı ilaveli olarak kesilir.
A seris resim kâğıtlarının net ölçüleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir

1.1.3. Bilgisayar ile Çizim Yapılmasını Sağlayan Programların Tanıtılması ve
Uygulaması
Teknik Resim’de elle çizim aşamasını baĢarıyla gerçekleĢtirebilen teknik bir eleman
bilgisayar destekli tasarım programını (CAD) kullanma aĢamasına zorluk çekmeyecektir.
CAD programlarının en çok kullanılanları Ģunlardır.
 CAD programları:Teknik resim çizmek için kullanılan diğer yazılımlar gibi
çözünürlükten bağımsız, 2 ve 3 boyutlu geometrik nesnelerin oluĢturulduğu bir
veri kümesidir.
Özellikleri:
 Ġlk vektörel çizim yazılımlarından biridir.
 Grafiksel tabanlı iĢletim sistemleri ile çalışır.
 ÇeĢitli biçimlerde kayıt olanağı sağlar.
 2 ve 3  boyutlu tasarım  olanağı sağlar.
 Farklı meslek alanları için üzerinde geliĢtirilmiĢ özel sürümleri vardır.
Elektrik devreleri tasarımı için  elektrik, makine  ve otomasyon tasarımı
için mekanik ile mimari tasarım ürünleri, medya ve eğlence sektörleri için
tasarım ürünleri vardır.
Mühendisler,  mimarlar, teknik ressamlar ve teknikerler  tarafından kullanılan
bilgisayar destekli çizim tasarım yazılımlarıdır.
 2 Boyutlu CAD Programı
Teknik çizimler, diyagramlar, tablolar, notlar, ölçüler vb. birçok teknik açıklama
yapmayı sağlar (Resim 1.13).
2 Boyutlu CAD programına ait özelikler:
 Ġki boyutlu parça çizimleri yanında elektir-elektonik devreleri çizimi
yapılabilme
 Devre elemanları sembol oluĢturulabilme
 Akıllı ölçülendirme
 Koordinat ölçülendirme
 Otomatik ölçülendirme yazısı hizalama
 Simetrik çap ölçülendirme
 Sık kullanılan standart teknik resim sembolleri koyabilme
 Çizim üzerindeki ölçüler arasında formül bağlantıları kurma
 Tasarım yapılırken oluĢturulan her çizimi anında otomatik ölçülendirme
özelliği
 Ölçü kilitleme
 Kullanıcı dostu, kolay kullanımlı ve yetenekli çizim komutları
 Hazır antet ve standartlara uygun sayfa Ģablonları
 Çizgi tiplerini kolaylıkla değiĢtirebilme14
 Dairesel ve dikdörtgensel çoğaltma
 KarıĢık çizimlerde kolay seçim yapabilme
Resim 1.13: 2 boyutlu CAD programının arayüzü
1.1.4. Çizgi ÇeĢitleri ve Kullanıldıkları Yere Göre Çizim Uygulamaları
Makine parçalarının, devre elemanlarının ve devrelerin  kâğıt üzerindeki anlatımı
çeĢitli çizgilerle oluĢturulur. Teknik resimde kullanılan çizgilere standart çizgiler denir.
Çizgi çeşitleri genel olarak iki çeşittir. Bunlar:
 Sürekli çizgi
 Kesik çizgi

1.1.4.1. Sürekli Çizgi Çeşitleri
 Dar sürekli serbest el çizgisi: Görünüş veya  kesitleri sınırlayan, bölünen ve
kısıtlanan parçaların koparma çizgisi olarak kullanılır. Teknik resim araç gereci
kullanılmadan serbest elle çizilir
 Dar sürekli zikzak çizgi: Görünü veya  kesitleri sınırlayan, bölünen ve
kısıtlanan parçaların koparma çizgisi olarak kullanılır
ġekil 1.5: Dar sürekli zikzak çizgi örneği
 Dar sürekli çizgi:  Ölçü çizgileri, ölçü başlangıç ve bitiş  çizgileri, kılavuz
çizgileri, tarama çizgileri, vida dişdibi çizgileri, kısa eksen çizgileri, yerinde
döndürülmüş kesit çevreleri, düzlem yüzeyleri belirten köşegenlerin çiziminde
kullanılır
 Sürekli geniş çizgi: Görülen çevreler ve kenarlarda kullanılır
 Dar kesik  çizgi: Görünmeyen kenarların ve görünmeyen  çevrelerin çiziminde
kullanılır
 Geniş kesik çizgi: işlenmiş yüzey sınırlarının gösterilmesinde kullanılır
 Dar noktalı uzun kesik çizgi: Eksen çizgilerinin, simetri çizgilerinin, dişlilerin
bölüm dairesinin, delik eksen dairelerinin çiziminde kullanılır
 Geniş noktalı uzun kesik çizgi: Özel işlemli yüzeylerin sınırlarının
gösterilmesinde, kesit düzlemleri izlerinin gösterilmesinde kullanılır
 Dar iki noktalı uzun kesik çizgi: Komşu parçaların çevrelerinin, hareketli
parçaların sınır konumlarının, ağırlık merkezi çizgilerinin, yarı  mamullerin
bitmiş şekillerinin, özel alanların çerçevelenmesinde kullanılır

1.1.5. Standart Yazı Tipleri ve Norm Yazı Uygulamaları
Duygular ve düĢünceler yazıyla açıklanır. Yazı harf ve iĢaretlerin bir araya gelmesiyle
meydana gelir. KarıĢıklığı önlemek için teknik resimde standart yazı kullanılır.
Standart yazı, A tipi ve B tipi olmak üzere iki çeşittir
ġekil 1.13: Standart yazı tipleri
Ġki yazı tipi arasındaki fark, yazı kalınlığıdır ve A tipi, B yazı tipine göre incedir.
Teknik resimde B tipi tercih edilir.